160 : Bruxelles/Brussel - Tervuren
Ligne 160 Bruxelles - Tervuren : mise en service entre 1881 et 1882 par l'Etat, cette ligne connut ses premières heures de gloire lors de l'Exposition universelle de 1897 et son annexe à Tervuren (et déjà une première modification de tracé pour se rapprocher de cette annexe). Au bord de la fermeture dans les années 1920, elle fut reprise par le consortium Electrobel qui la rénovera et en fera la première ligne de chemin de fer électrifiée du pays, et lui conféra un avant-goût de RER. Le succès de l'automobile dans les années 1950 entraînera la fermeture de la ligne pour les voyageurs en fin 1958 et pour les marchandises en 1970. Le site de la ligne libre de toute voie en 1972 accueille à présent sur une grande partie de son itinéraire une promenade verte en pleine région bruxelloise.
Lijn 160 Brussel - Tervuren : deze lijn werd tussen 1881 en 1882 door de staat geopend. Ze kreeg voor de eerste keer veel succes tijdens de Wereldtentoonstelling van 1897, waarvan een deel ook in Tervuren te bezoeken was (als gevolg was er een tracéverandering van de lijn). De lijn was bijna gesloten in de jaren 1920 en werd door het consortium Electrobel gekocht. Door Electrobel werd de lijn vernieuwd en als de eerste geëlektrificeerde spoorweg van het land weer geopend, met al een GEN-voorproefje. Het wagensucces in de jaren 1950 had ter gevolg de opheffing van het reizigersverkeer in 1958 en van het goederenverkeer in 1970. De lijn werd in 1972 afgebroken en werd later grotendeels in wandelpad omgevormd. Vandaag is de oude spoorwegssite een ware groene wandelweg in het brusselse gewest.
Point de départ / Startpunt : Tervuren
L'ancienne gare de marchandises de Tervuren existe toujours, à l'abri derrière la Leuvensesteenweg.
Het oude goederenstation van Tervuren bestaat nog, achter de Leuvensesteenweg..
Le site de la gare de Tervuren n'accueille plus que la gare de marchandises et deux wagons, vestiges du passé ferroviaire du site. Le bâtiment voyageurs a été démoli et le site accueillant les quais est caché dans les buissons.
A cet emplacement se dressait autrefois l'ancien bâtiment de la gare de Tervuren.
Hier stond vroeger het oude gebouw van het station Tervuren
In Tervuren blijft alleen het gebouw van het goederenstation en twee wagons staan, die erfgoed van het spoorwegverleden van de site zijn. Het reizigersgebouw werd afgebroken en de oude perrons liggen achter struiken.
Sous la végétation, les anciens quais sont encore reconnaissables
Onder de vegetatie kan men nog eenvoudig de oude perrons herkennen
Un sentier existe sur l'ancienne voie vers la gare de marchandises. Quand le passage se resserre, on devine l'endroit où les emprises de la gare commençaient. Le sentier continue jusqu'au Dieweg, où le chemin disparaît dans les propriétés privées.
Een pad bestaat op de oude spoorweg naar het goederenstation. Waar het weg naalder wordt kan men raden waar de inrichtingen van het station begonnen. Men kan het pad tot de Dieweg volgen, verder verdwijnt het tussen de private eigendomen.
L'entrée en gare de Tervuren. A gauche vers la gare de marchandises, tout droit vers la gare de voyageurs
Het aankomst in het station Tervuren. Naar links het goederenstation, naar rechts het reizigersstation.
A l'intersection du Dieweg et de la H. Verboomenstraat, le sentier reprend. Au même endroit, un autre sentier se joint à l'ancienne ligne. C'était l'ancien tracé vers la première gare de Tervuren.
Aan het kruispunt van de Dieweg met de H. Verboomenstraat vinden we weer het pad. Aan deze kruispunt komt er een andere pad aan de oude spoorweg. Het was de oude tracé naar het eerste station van Tervuren.
A gauche, la voie désaffectée en 1958, à droite, la voie désaffectée en 1897
Links, de nieuwe tracé, rechts, de oude tracé.
Le sentier s'achève sur un buttoir. Nous sommes au terminus Ban Eik de la ligne 39. A partir de là, impossible de poursuivre sur le site de la voie, la ligne 39 pouvant rouler à haute fréquence.
Langs het pad gaat men niet verder van een stootblok. We zijn nu aan het eindpunt Ban Eik van lijn 39. Vanaf dit punt is het onmogelijk op de spoorwegssite verder te gaan, omdat lijn 39 met een grote reisfrequentie rijdt.
Le sentier s'arrête, la ligne 39 commence..
Hier einde van het pad, lijn 39 begint..
Il est possible de longer la voie jusqu'à la Oudergemseweg, ensuite, pour rester le plus fidèle au tracé de la ligne, il suffit de suivre les flèches du service navette bus 39, circulant en cas d'impossibilité pour le tram d'aller jusque Ban Eik.
Vanaf dit punt is het mogelijk, het spoor tot Oudergemseweg te volgen, nadat moet men de pijlen voor de pendeldienst bus 39 om naast het tracé van de lijn te kunnen blijven. Deze pendeldienst rijdt alleen wanneer er problemen op het spoor tussen Stokkel en Ban-Eik zijn.
Pour poursuivre sur le BT, suivez la flèche
Om de BT te kunnen doorvolgen, volgt de pijl
Le service navette dessert les arrêts du tram. L'arrêt Ter Meeren est établi à l'ancienne gare d'Oppem-Sterrebeek.
Met de pendeldienst worden dezelfde halten dan voor de tram uitgebaat. Aan Ter Meeren stond vroeger het oude station Oppem-Sterrebeek.
Ter Meeren
Nous passons ensuite sous la ligne 39 à hauteur de l'arrêt Ruisseau. Le service navette devient ensuite parallèle à la voie jusqu'à la Marcelisstraat, où il tourne à droite. A gauche se trouve l'arrêt de tram, ancienne gare de Wezembeek.
We gaan nadat onder lijn 39 aan halte Beek. De pendeldienst wordt nadat parallel aan de tramlijn tot Marcelisstraat, waar hij naar rechts gaat. Links bevindt zich de tramhalte aan het vroegere station Wezembeek.
Marcelis. L'ancien quai est encore bien visible. / Marcelis, de oude perron is nog zichtbaar.
Le service navette poursuit son itinéraire parallèle et on retrouve une vue sur la voie en traversant le Ring. Le parcours recoupe ensuite la ligne à l'arrêt De Burbure, où existe encore l'ancien bâtiment de la gare de Stockel.
De pendeldienst gaat verder op zijn parallele rit en men kan nadat een goede uitzicht op de tramlijn vinden, als men over de Ring doorgaat. We vinden opnieuw het spoor aan de halte De Burbure, waar het gebouw van het oude station Stokkel nog bestaat.
Le bâtiment de Stockel, un des rares encore existant de l'ancienne ligne BT
Het gebouw van Stokkel is een van de zeldzame nog bestaande stations van de oude BT lijn.
Après avoir encore retraversé la ligne 39 à l'arrêt Tulipes, le service navette aboutit finalement avenue de Hinnisdael où il retrouve définitivement la ligne 39, qui abandonne le site de la ligne à cet endroit. Un parc a été établi dans la continuité de la ligne, que l'on retrouve par un chemin parallèle à l'avenue de la Perspective. Au delà du parc, le chemin reprend, en démarrant par l'ancien point d'arrêt de Kapelleveld.
Le parc aménagé sur le site de la ligne, et le tracé de la voie, parallèle à l'avenue de la Perspective
Het op de lijn aangelegde park , en het tracé van het spoor, langs de Perspectieflaan.
Nadat we nog een keer over de lijn 39 aan Halte Tulpen doorgaan, volgt men de pendeldienst nog tot Hinnisdaallaan, waar er opnieuw langs lijn 39 gereden werd. Daar verlaat de lijn 39 de oude spoorweg. Verder op de site werd een park aangelegd, waar het tracé nog vindbaar is, langs de Perpectieflaan, en dan vinden we weer de weg, vanaf het oude station Kapelleveld.
L'arrêt actuel Amitié. A cet endroit, la ligne 39 quitte le site du BT
Het huidige halte Vriendschap. Hier verlaat lijn 39 de oude site van BT.
Kapelleveld, et le chemin reprend
Kapelleveld, en er komt weer een weg
Pour continuer, suivez la flèche
Om verder te gaan, volg de pijl.
Après Kapelleveld, la ligne longe le Cimetière de Woluwé Saint-Pierre. Ensuite, elle passe devant le Stade Fallon. Une nouvelle passerelle a été construite au dessus de la chaussée de Stockel.
Na Kapelleveld ging de lijn verder langs het kerkhof van Sint-Pieters-Woluwe. Nadat vindt men het Fallon Stadion. Een nieuwe brug werd over het Stokkelsesteenweg gebouwd.
Le Stade Fallon, direction Tervuren
Het Fallon Stadion, richting Tervuren
La passerelle de la chaussée de Stockel, vers Auderghem
De brug over de Stokkelsesteenweg, richting Oudergem
La ligne passe ensuite sous la rue L. Jasmin et arrive à l'ancienne Gare de Woluwé. Une oeuvre d'art au thème ferroviaire a été installée à proximité. Les quais, comme à toutes les autres anciennes gares de la ligne, sont encore bien visibles. Pour le reste, une plaine de jeux a succédé au bâtiment
De lijn gaat nadat verder onder de L. Jasminstraat en we komen aan aan het oude station van Woluwe. Een werkstuk met spoorwegsthema is naast het oude station gelegd. De perrons kan men nog eenvoudig vinden, zoals bij de andere oude stations van deze lijn. Voor de rest werd een speelplein aan het plaats van het gebouw aangelegd.
Le rail reste présent à proximité du site de la ligne
Het spoor is nooit ver van de oude spoorwegssite.
La cour de marchandises a toujours son utilité de nos jours
Het goederenhof dient nog altijd vandaag voor goederen
Le quai de Woluwé Station vers Tervuren
Het perron van Woluwe Statie naar Tervuren.
Nous longeons ensuite le Parc des Sources et les installations du Musée du Transport Urbain bruxellois. Avant de franchir l'avenue de Tervuren, il y a toujours le site de la gare de Woluwé Avenue auquel il ne manque pas grand chose pour donner une ambiance ferroviaire.
We blijven nadat langs het Bronnenpark en de installaties van het Museum voor het Stedelijk Vervoer van Brussel. Voor men verder over de Tervurenlaan gaat, kan men nog de site van het oude station Woluwe Laan bewonderen. Hier ontbreekt er alleen niet veel om een spoorwegssfeer te vinden.
Woluwé Avenue / Woluwe Laan
Woluwé Avenue côté passerelle de l'Avenue de Tervuren.
Woluwe Laan kant brug over Tervurenlaan
La passerelle vue depuis l'avenue de Tervuren.
De brug vanaf Tervurenlaan gezien.
Le parcours continue le long du Parc de Woluwé et longe le boulevard du Souverain, dont on peut admirer les Etangs Mellaerts d'en haut. Nous restons entre les deux sites jusqu'à la gare d'Auderghem, dont le bâtiment à disparu.
Men gaat verder langs het Park van Woluwe en de Vorstlaan. Aan deze kant kan men de Mellaerts vijvers van boven zien. We blijven langs allebei sites tot we aan het station Oudergem aankomen. Hier is het gebouw verdwenen.
Ce bâtiment ultramoderne abritant une école a succédé à la gare d'Auderghem
Als vervolger van het station Oudergem is dit ultramoderne gebouw, die een school herbergt.
Sur l'ancienne cour à marchandises, on retrouve les ultimes rails survivants d'une époque ferroviaire révolue.
Op het oude goederenhof kan men nog vandaag de laatste sporen van de verlopene spoorwegtijden vinden.
Un peu plus loin, le quai, comme aux autres gares.
Een beetje verder vindt men het perron, zoals aan de andere stations.
Après avoir franchi une première passerelle reconstituée, nous arrivons chaussée de Wavre, où se trouvait un point d'arrêt. La passerelle y a également été reconstituée.
Nadat men over een nieuwe brug gegaan is, komen we aan de Waversesteenweg, waar er vroeger een halte stond. Hier werd de brug ook weergebouwd.
Encore un quai... Auderghem Chaussée de Wavre
Nog een perron... Oudergem Waversesteenweg.
Le tracé de la ligne est ensuite parallèle aux rues du Docteur Willame et de la Vignette. A l'approche de l'autoroute E411, le chemin s'arrête... avant de peut-être se poursuivre un jour jusque Etterbeek ?
Men volgt nadat het tracé van de lijn, die parallel met de Doctor Willame en met de Kleine Wijngaardstraat verder gaat. Wanneer men de autosnelweg E411 nadert, vindt men geen weg meer ... misschien later zal deze weg tot Etterbeek verder gaan ?
Ici, il faut virer à gauche. Le pont au dessus du boulevard des Invalides n'existe plus
Hier moet men naar links gaan. De brug boven de Invalidenlaan bestaat niet meer.
Le chemin du rail s'arrête ici. Mais il est toujours possible de revenir jusque Etterbeek en suivant plus ou moins le tracé de la ligne. A partir du boulevard des Invalides, le site de la ligne est repris par l'autoroute E411. Il est possible de rester parallèle à l'autoroute en remontant l'avenue de Beaulieu jusqu'au garage Delta, et ensuite revenir sur le boulevard du Triomphe pour recouper la voie ferrée au Pont Fraiteur.
Het wandelweg gaat niet verder. Maar het is altijd mogelijk Etterbeek te kunnen bereiken, en nog onvegeer langs de oude lijn te kunnen blijven. Vanaf Invalidenlaan werd de autosnelweg E411 op de site van de lijn gebouwd. Het is toch mogelijk, parallel aan het tracé verder te gaan over Beaulieulaan tot stelplaats Delta, en nadat over Triomflaan en over de Fraiteurbrug tot de spoorweg te kunnen gaan.
La fin de l'autoroute E411 vu depuis le pont de Beaulieu. La voie ferrée passait jadis par ici
Het einde van de autosnelweg E411 vanaf de Beaulieu-brug. Vroeger ging de spoorweg hier onder.
Les voies de la gare d'Etterbeek vues depuis le pont Fraiteur. La voie de la ligne 160 était celle de gauche, actuellement reprise pour la ligne 161
De sporen van Etterbeek Station vanaf de Fraiteur brug. Het spoor van de lijn 160 lag hier aan de linkerkant, en is nu voor lijn 161 gebruikt.
Sur la droite, on devine encore le point de départ de la ligne 160... en cherchant bien, très bien...
Aan de rechterkant kan men nog het vertrekpunt van lijn 160 raden... men moet dus zoeken... heel goed zoeken.
Ne manquez pas de lire le superbe ouvrage sur l'histoire de cette ligne, "Le chemin de fer Bruxelles - Tervuren", Gérard Blanchart & Cie, 2002.
Nous voici au terme d'un autre chemin du rail. Encore ? Vous trouverez ce que vous cherchez au menu ;)
We zijn nu aan het einde van een andere oude spoorweg. Wil je verder gaan ? Vind maar iets anders in het menu ;)
retour au menu chemins du rail / terug aan menu Spoorweg